Châm Ngôn: Chương 16

Bản Dịch Việt Ngữ

1. Những hoạch định đến từ lòng người, nhưng sự đáp lời của lưỡi đến từ Đức Giê-hô-va.

2. Tất cả những đường lối của một người đều trong sạch theo mắt của người đó, nhưng Đức Giê-hô-va cân nhắc tấm lòng.

3. Hãy ký thác công việc của bạn cho Đức Giê-hô-va thì những kế hoạch của bạn sẽ được thành tựu.

4. Đức Giê-hô-va đã tạo dựng mọi vật có mục đích, ngay cả kẻ ác cũng là để dành cho ngày tai họa.

5. Đức Giê-hô-va gớm ghiếc những kẻ kiêu ngạo trong lòng, chắc chắn chúng sẽ không tránh khỏi bị hình phạt

6. Nhờ tình thương và chân lý, tội lỗi được chuộc; nhờ kính sợ Đức Giê-hô-va, người ta tránh khỏi điều ác.

7. Khi Đức Giê-hô-va hài lòng về đường lối của người nào, Ngài khiến kẻ thù hòa thuận với người đó.

8. Thà ít của mà công chính, còn hơn có nhiều hoa lợi mà bất công.

9. Lòng người hoạch định đường lối của mình, nhưng Giê-hô-va hướng dẫn những bước của người.

10. Khi môi của vua đã phán những lời được soi dẫn thiên thượng thì của miệng của vua không thể nào ban ra một phán quyết gian ác.

11. Những cán cân và bàn cân chính xác thuộc về Đức Giê-hô-va, tất cả những trái cân trong bao là công việc của Ngài.

12. Thật ghê tởm khi vua tham dự vào chuyện gian tà, bởi vì ngôi vua được lập lên để thi hành sự công chính.

13. Môi miệng công chính khiến các vua hài lòng - Các vua yêu thích người nói những lời ngay thẳng.

14. Cơn thịnh nộ của vua giống như sứ giả của sự chết, nhưng người khôn ngoan làm nó nguôi đi.

15. Sắc mặt ngời sáng của vua tỏa ra sự sống - Ân huệ của vua giống như mây đem lại mưa xuân.

16. Được sự khôn ngoan thì quý hơn vàng ròng, được sự thông sáng thì quý hơn được bạc

17. Đường lối của người ngay thẳng là tránh xa điều ác, ai canh giữ đường lối của mình là giữ linh hồn mình.

18. Sự kiêu căng đi trước sự bại hoại; thái độ tự phụ đi trước sự sa ngã.

19. Thà sống khiêm nhường với những người thấp hèn, hơn là chia của cướp với kẻ kiêu ngạo.

20. Người am hiểu đạo lý tìm được sự tốt lành; ai tin cậy nơi Đức Giê-hô-va thật có phước.

21. Khôn ngoan trong lòng được gọi là am tường; lời nói ngọt ngào làm gia tăng sự thuyết phục.

22. Sự khôn ngoan là nguồn sự sống cho ai sở hữu nó, nhưng sự ngu xuẩn là hình phạt cho những kẻ ngu dại.

23. Lòng của người khôn ngoan dạy dỗ miệng của mình và thêm sự học thức cho đôi môi của mình.

24. Lời nói ân hậu giống như tàng ong: Ngọt ngào cho tâm hồn và khỏe mạnh cho xương cốt.

25. Có một con đường dường như chính đáng cho loài người nhưng cuối cùng là con đường sự chết.

26. Người lao động làm việc cho chính mình, miệng của người thúc đẩy người.

27. Kẻ vô lại đào bới chuyện xấu, lời nói của hắn giống như lửa cháy lan tràn.

28. Kẻ kiếm chuyện gieo rắc sự dối trá - những lời thì thầm chia rẽ bạn bè.

29. Kẻ hung bạo dụ dỗ người lân cận của mình và dẫn người vào con đường không tốt.

30. Kẻ nháy mắt ra hiệu toan tính những chuyện gian tà - Người bĩu môi thực hiện chuyện không tốt.

31. Tóc bạc là mão miện vinh quang được tìm ra trên con đường của người công chính.

32. Người chậm nóng giận hơn người hùng mạnh, ai chế ngự được tinh thần của mình thì hơn cả người chinh phục một thành phố.

33. Thăm được rút ra từ trong vạt áo, nhưng mọi quyết định đều đến từ Đức Giê-hô-va.

Bản Dịch 1925

1. Việc toan liệu của lòng thuộc về loài người; Còn sự đáp lời của lưỡi do Đức Giê-hô-va mà đến.
2. Các đường lối của người đều là trong sạch theo mắt mình; Song Đức Giê-hô-va cân nhắc cái lòng.
3. Hãy phó các việc mình cho Đức Giê-hô-va, Thì những mưu ý mình sẽ được thành công.
4. Đức Giê-hô-va đã dựng nên muôn vật để dùng cho Ngài; Đến đỗi kẻ ác cũng vậy, để dành cho ngày tai họa.
5. Phàm ai có lòng kiêu ngạo lấy làm gớm ghiếc cho Đức Giê-hô-va; Quả thật nó sẽ chẳng được khỏi bị phạt.
6. Nhờ sự nhân từ và chân thật tội lỗi được chuộc; Và bởi sự kính sợ Đức Giê-hô-va người ta xây bỏ điều ác.
7. Khi tánh hạnh của người nào đẹp lòng Đức Giê-hô-va, Thì Ngài cũng khiến các thù nghịch người ở hòa thuận với người.
8. Thà ít của mà có sự công bình, Hơn là nhiều hoa lợi với sự bất nghĩa cặp theo.
9. Lòng người toan định đường lối mình; Song Đức Giê-hô-va chỉ dẫn các bước của người.
10. Lời của Chúa ở môi vua; Miệng người sẽ không sai lầm khi xét đoán.
11. Trái cân và vá cân công bình thuộc về Đức Giê-hô-va; Các trái cân trong bao là công việc của Ngài.
12. Làm gian ác, ấy là điều gớm ghiếc cho vua chúa; Vì nhờ công bình ngôi nước được lập vững bền.
13. Môi miệng người công bình là sự vui vẻ cho các vua; Họ ưa mến kẻ nói ngay thẳng.
14. Cơn thạnh nộ của vua khác nào sứ giả sự chết; Nhưng người khôn ngoan làm cho nó nguôi đi.
15. Nhờ sắc mặt vua sáng sủa bèn được sự sống; Ân điển người khác nào áng mây dẫn mưa muộn.
16. Được sự khôn ngoan, thật quí hơn vàng ròng biết mấy! Được thông sáng, đáng chuộng hơn bạc biết bao!
17. Đạo của người ngay thẳng, ấy là lìa bỏ sự ác; Ai canh giữ tánh nết mình giữ lấy linh hồn mình.
18. Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau, Và tánh tự cao đi trước sự sa ngã.
19. Thà khiêm nhượng mà ở với người nhu mì, Còn hơn là chia của cướp cùng kẻ kiêu ngạo.
20. Ai giữ theo đạo lý tìm được ích; Và ai trông cậy nơi Đức Giê-hô-va lấy làm có phước thay.
21. Ai có lòng khôn ngoan được gọi là thông sáng; Lời dịu dàng gia thêm sự tri thức.
22. Người có được thông sáng, tức có được nguồn sự sống; Nhưng sự điên dại của kẻ ngu muội, ấy là sự sửa phạt của nó.
23. Lòng người khôn ngoan dạy dỗ miệng mình, Và thêm sự học thức nơi môi của mình.
24. Lời lành giống như tàng ong, Ngon ngọt cho tâm hồn, và khỏe mạnh cho xương cốt.
25. Có một con đường coi dường chánh đáng cho loài người; Nhưng cuối cùng nó thành ra cái nẻo sự chết.
26. Sự biết đói của kẻ lao khổ giúp làm việc cho người, Bởi vì miệng người thúc giục người.
27. Thằng điếm toan mưu hại người ta; Và trên môi nó có như ngọn lửa hừng.
28. Kẻ gian tà gieo điều tranh cạnh; Và kẻ thèo lẻo phân rẽ những bạn thiết cốt.
29. Kẻ cường bạo quyến dụ bậu bạn mình, Và dẫn người vào con đường không tốt.
30. Kẻ nào nhắm mắt đặng toan liệu điều gian tà, Và kẻ nào bặm môi mình, đều làm thành việc ác.
31. Tóc bạc là mão triều thiên vinh hiển, Miễn là thấy ở trong đường công bình.
32. Người chậm nóng giận thắng hơn người dõng sĩ; Và ai cai trị lòng mình thắng hơn kẻ chiếm lấy thành.
33. Người ta bẻ thăm trong vạt áo; Song sự nhất định do nơi Đức Giê-hô-va mà đến.

Bản Dịch 2011

'

1 Sự toan tính trong lòng thuộc về loài người,

Nhưng sự đáp lời của lưỡi đến từ CHÚA.

2 Mọi đường lối của người ta đều trong sạch theo mắt họ;

Nhưng CHÚA cân nhắc tấm lòng.

3 Hãy phó thác các công việc của bạn cho CHÚA,

Thì các chương trình của bạn sẽ thành công.

4 CHÚA có mục đích khi dựng nên mọi vật,

Ngay cả kẻ gian ác cho ngày tai vạ.

5 CHÚA gớm ghiếc kẻ có lòng kiêu ngạo;

Chắc chắn nó sẽ không khỏi bị phạt.

6 Nhờ ơn thương xót và đức chân thật mà lỗi lầm được chuộc,

Do sự kính sợ CHÚA mà người ta lánh xa điều ác.

7 Khi đường lối người nào đẹp lòng CHÚA,

Thì Ngài khiến ngay cả kẻ thù cũng làm hòa với người ấy.

8 Thà ít của mà ngay lành đạo đức,

Còn hơn lợi tức nhiều mà bất chính cặp theo.

9 Lòng người ta toan tính đường lối mình,

Nhưng CHÚA định đoạt các bước của mỗi người.

10 Khi môi vua đã phán những lời như sấm ngôn bất biến,

Thì miệng vua không được truyền ra một phán quyết bất công.

11 Cán cân công bình và bàn cân chính xác đều thuộc về CHÚA,

Tất cả trái cân trong bao là công việc của Ngài.

12 Vua mà còn làm ác thì quả là điều gớm ghiếc,

Vì ngôi vua được lập lên để thi hành sự công chính.

13 Môi chân thật được các vua vui thích,

Ai nói lời chân chính thì được họ mến thương.

14 Cơn thịnh nộ của vua khác nào sứ giả của tử thần,

Nhưng người khôn ngoan biết làm cho nguôi nó.

15 Nét mặt vua vui đem đến hy vọng sống,

Ân điển của vua khác nào mây mang lại trận mưa xuân.

16 Ðược khôn ngoan sang hơn vàng biết mấy!

Ðược thông sáng đáng hơn bạc biết bao!

17 Con đường của người chính trực luôn tránh xa điều ác,

Ai canh giữ đường lối mình giữ được mạng sống mình.

18 Sự kiêu ngạo đi trước sự hủy diệt;

Tính kiêu căng đi trước sự sụp đổ.

19 Thà có tinh thần khiêm tốn với người nghèo khó,

Còn hơn chia chiến lợi phẩm với kẻ kiêu ngạo.

20 Ai chú tâm làm theo lời Chúa sẽ tìm được phước;

Người nào tin cậy CHÚA thật phước hạnh biết bao.

21 Người có lòng khôn ngoan được gọi là người thông sáng;

Lời nói dịu dàng làm tăng sức thuyết phục người nghe.

22 Sự thông sáng là suối sự sống cho người có nó;

Còn lời chỉ bảo của kẻ dại chỉ là sự điên rồ.

23 Lòng người khôn dạy miệng mình ăn nói;

Và tạo thêm sức thuyết phục ở trên môi.

24 Lời hay ý đẹp giống như mật của tàng ong,

Làm ngọt ngào tâm hồn và khỏe mạnh xương cốt.

25 Có một con đường dường như chính đáng cho người ta,

Nhưng đến cuối đường hóa ra là tử lộ.

26 Cơn đói khát thúc người lao công kiếm việc,

Miệng muốn ăn giục người ấy tìm kế sinh nhai.

27 Kẻ vô lại toan tính chuyện hại người,

Môi miệng nó như lửa hừng thiêu hủy.

28 Kẻ xuyên tạc gieo rắc sự xung đột;

Kẻ rỉ tai gây chia rẽ bạn bè.

29 Kẻ hung bạo xúi bậy người lân cận mình,

Và dẫn người ấy vào con đường bất hảo.

30 Nó nháy mắt làm hiệu toan tính chuyện gian tà,

Nó bặm môi ngầm bảo thực hiện điều gian ác.

31 Tóc bạc là mão miện hiển vinh;

Có được nó nhờ sống đời công chính.

32 Người chậm nóng giận giỏi hơn người dũng mãnh;

Người kiềm chế tính khí mình giỏi hơn người chiếm được thành.

33 Người ta bắt thăm trong vạt áo,

Nhưng CHÚA định đoạt mọi sự.

1 Thà một miếng bánh khô mà ấm êm hòa thuận,

Hơn là nhà đầy thịt hiến tế mà gây lộn với nhau.

2 Tôi tớ khôn sáng sẽ chỉ huy con trai gây xấu hổ,

Và sẽ chia phần gia tài như anh chị em trong gia đình.

3 Nồi để luyện bạc, lò để luyện vàng,

Còn CHÚA trui luyện tấm lòng.

4 Kẻ làm ác nghe theo môi kẻ gian ác;

Kẻ nói dối nghe theo lưỡi kẻ hiểm độc.

5 Ai chế nhạo người nghèo là sỉ nhục Ðấng Tạo Hóa mình,

Kẻ nào vui khi thấy người ta bị tai họa sẽ không khỏi bị phạt.

6 Cháu chắt là mão miện của người già cả,

Ông bà cha mẹ là vinh hiển của con cháu.

7 Lời hay đẹp không xứng cho kẻ điên dại,

Môi giả dối lại càng bất xứng cho các bậc cầm quyền.

8 Của hối lộ là viên ngọc nhiệm mầu trong mắt người đem biếu,

Nó quay về hướng nào, hướng đó được hanh thông.

9 Bỏ qua lầm lỗi bồi đắp thêm tình cảm,

Còn kẻ nhắc lại lỗi xưa cưa tình bạn nát tan.

10 Một lời quở trách thấm sâu vào trí người thông sáng,

Hơn trăm roi đánh vào lưng kẻ dại dột.

11 Kẻ gian ác chỉ tìm dịp để phản bội,

Nên một sứ giả bạo tàn sẽ được sai đi để đối phó với nó.

12 Thà gặp gấu cái bị cướp con,

Hơn là gặp kẻ dại đang say sưa trong cơn điên cuồng của nó.

13 Kẻ lấy oán trả ân,

Sự bất hạnh sẽ không bao giờ rời khỏi nhà nó.

14 Khơi mào sự xung đột như tháo cho nước chảy,

Vậy hãy ngưng ngay trước khi sự cãi vã bắt đầu.

15 Ai cho kẻ gian ác là đúng và ai lên án người ngay lành,

Cả hai đều trở thành gớm ghiếc trước mặt CHÚA.

16 Sao kẻ dại đóng học phí để mua sự khôn ngoan,

Trong khi lòng nó không muốn điều đó?

17 Phước thay khi có người bạn lúc nào cũng thương mình,

Và có anh chị em ruột giúp nhau lúc khó khăn.

18 Thật là người thiếu hiểu biết mới đưa tay ra bảo lãnh,

Ðể bảo đảm trả nợ cho kẻ khác.

19 Kẻ thích phạm tội yêu mến sự xung đột;

Kẻ xây cửa cho cao tìm kiếm sự đổ nhào.

20 Tâm địa gian trá không tìm ra phước hạnh;

Miệng lưỡi điêu ngoa ắt rước họa vào thân.

21 Ai sinh đứa con điên rồ phải chuốc lấy phiền muộn;

Cha mẹ đứa con hư không có được niềm vui.

22 Lòng vui mừng là phương thuốc hay;

Còn tinh thần tan nát đày xương cốt khô héo.

23 Kẻ gian ác lén lút nhận của hối lộ,

Ðể làm sai lệch con đường công lý.

24 Mặt người thông sáng hướng vào sự khôn ngoan;

Còn kẻ dại dột nhìn bâng quơ nơi chân trời góc bể.

25 Ðứa con dại dột là nỗi buồn của cha nó,

Và nỗi đắng của người mẹ đã mang thai nó.

26 Thật không đúng khi phạt người vô tội

Hay đánh đòn người cao thượng vì sự chính trực của họ.

27 Người cẩn trọng trong lời nói là người có tri thức;

Người điềm tĩnh là người sáng suốt.

28 Ngay cả kẻ dại khi im lặng cũng được xem là khôn ngoan,

Khi nó không nói, người ta cứ tưởng là nó thông sáng.

1 Ai cố tình xa lánh mọi người là kẻ chỉ muốn chiều theo ý mình,

Người ấy nổi giận với mọi ý kiến khôn ngoan.

2 Kẻ dại dột không thích sự thông sáng,

Nhưng chỉ thích bộc lộ lòng dạ mình ra.

3 Khi kẻ gian ác đến, sự khinh bỉ cũng đến,

Khi sự nhục nhã đến, sự hổ thẹn cũng theo.

4 Lời của miệng người ta như nước sâu thăm thẳm;

Nguồn của sự khôn ngoan như nước suối tuôn tràn.

5 Thật không tốt khi thiên vị kẻ ác

Hay tước đoạt công lý của người ngay lành.

6 Môi kẻ dại gây ra xung đột;

Miệng nó mời đòn vọt vào thân.

7 Miệng kẻ dại khiến nó bị hủy diệt;

Môi nó là cái bẫy để hại linh hồn mình.

8 Lời kẻ mách lẻo giống như miếng ăn ngon ngọt;

Nó thấm vào tận gan ruột người nghe.

9 Kẻ thả trôi công việc mình là anh chị em của kẻ phá hoại.

10 Danh của CHÚA là tháp cao vững chắc;

Người ngay lành chạy vào trong đó ắt được an toàn.

11 Của cải người giàu là thành trì kiên cố của họ;

Trong suy nghĩ của họ nó bảo vệ như bức tường cao.

12 Trước khi bị hủy diệt lòng người ta kiêu ngạo,

Nhưng sự khiêm nhường đi trước sự tôn trọng.

13 Ai trả lời trước khi nghe là kẻ dại

Và chuốc lấy sự hổ thẹn cho mình.

14 Tinh thần lạc quan khiến ta ráng gượng lên giữa cơn đau yếu,

Nhưng ai có thể chịu đựng nổi một tinh thần bi quan?

15 Tâm trí người thông minh lĩnh hội thêm kiến thức;

Tai người khôn ngoan kiếm tri thức lắng nghe.

16 Quà cáp có khả năng mở cửa,

Ðưa người ta đến gặp yếu nhân.

17 Bên tiên cáo nói xong nghe có lý,

Đến khi người biện hộ thẩm tra mới hiểu kỹ nguồn cơn.

18 Khi khó xử mà đôi bên đồng ý bắt thăm ngưng tranh tụng,

Dùng rủi may để phân thắng bại là cách giải quyết nên làm.

19 Lấy lại lòng của một người bị làm mích lòng thật khó hơn chiếm một thành kiên cố;

Sự xích mích giữa đôi bên giống như những song sắt cản trở ở cổng lâu đài.

20 Bông trái của miệng làm cho bụng no thỏa;

Kết quả của môi khiến bao tử no nê.

21 Sống hay chết do quyền của lưỡi;

Ai yêu mến nó sẽ ăn hoa lợi của nó.

22 Ai tìm được một người vợ là tìm được một điều phước;

Và nhận được ân huệ CHÚA ban cho.

23 Người nghèo khó ngỏ lời xin nhã nhặn;

Kẻ giàu sang đáp xẳng xớm khó nghe.

24 Lắm kẻ dùng tình bạn làm phương tiện để lợi dụng;

Nhưng có một bạn tốt sát cánh với ta hơn anh chị em ruột.

1 Thà nghèo mà sống thanh liêm,

Còn hơn có môi miệng gian xảo và làm một kẻ dại.

2 Nhiệt thành nhưng thiếu tri thức thì không tốt;

Vội vàng làm nhưng chưa suy nghĩ kỹ chỉ làm hỏng việc mà thôi.

3 Kẻ dại làm theo sự dại dột mình và thất bại;

Rồi nổi giận trong lòng và oán trách CHÚA.

4 Khi giàu sang có lắm người xin kết bạn,

Lúc khó nghèo bạn hữu đều lìa bỏ lánh xa.

5 Kẻ làm chứng gian ắt phải mang hình phạt;

Kẻ nói dối không thoát khỏi bị sửa trị đâu.

6 Người quyền quý tốt bụng sẽ được nhiều người tìm xin ân huệ;

Người rộng rãi ban cho ai cũng mong được là bạn của mình.

7 Người nghèo khó ngay cả bà con ruột thịt còn xa lánh,

Huống chi là bị bạn bè lìa bỏ;

Khi người ấy đuổi theo xin giúp đỡ, họ đều đã cao bay xa chạy.

8 Ai tìm kiếm khôn ngoan là yêu mến linh hồn mình;

Ai giữ lấy thông sáng ắt sẽ được thịnh vượng.

9 Kẻ làm chứng gian ắt phải mang hình phạt,

Kẻ nói dối sớm muộn gì cũng sẽ bị tàn mạt tiêu vong.

10 Vinh hoa phú quý thật không xứng với kẻ rồ dại;

Tôi tớ mà cai trị người quyền quý lại càng không xứng hợp.

11 Người khôn ngoan thường hay chậm giận,

Người ấy lấy làm vinh hạnh bỏ qua lầm lỗi của người ta.

12 Vua giận dữ thét la như sư tử rống,

Lúc nguôi ngoai ban ân điển giống sương móc đồng xanh.

13 Con ngu muội là tai họa cho cha nó;

Vợ hay cãi khác nào nhà bị dột mãi khi trời mưa.

14 Nhà cửa và tài sản là cơ nghiệp do cha mẹ để lại;

Nhưng người vợ khôn ngoan thì do CHÚA ban cho.

15 Kẻ biếng nhác ham mê ngủ nghỉ;

Kẻ biếng lười bị đói khổ triền miên.

16 Ai vâng giữ điều răn gìn giữ mạng sống mình;

Kẻ khinh thường đường lối mình ắt sẽ chết chắc.

17 Ai thương xót người nghèo là cho CHÚA vay mượn;

Ngài sẽ trả lại đầy đủ việc phước thiện người ấy làm.

18 Hãy sửa trị con bạn khi còn tia hy vọng;

Nhưng lòng bạn đừng mong nó bị diệt vong.

19 Người giận dữ thái quá ắt chuốc lấy hình phạt;

Nếu bạn cứu người ấy lần này, hãy chuẩn bị để cứu lại lần sau.

20 Hãy lắng nghe lời khuyên bảo và hãy lãnh hội lời giáo huấn,

Ðể có được khôn ngoan hầu biết ứng biến trong tương lai.

21 Lòng người ta nghĩ ra nhiều mưu kế,

Nhưng chỉ ý định của CHÚA mới đứng vững mà thôi.

22 Ðiều mong ước ở một người là lòng trung nghĩa của người ấy;

Thà làm một người nghèo hơn làm một kẻ nói dối.

23 Lòng kính sợ CHÚA dẫn đến sự sống,

Có nó ở cùng thì sẽ được thỏa mãn và không bị chiếu cố bởi tai ương.

24 Kẻ biếng nhác chôn tay mình trong dĩa,

Không nhấc nổi tay lên đưa thức ăn vào miệng.

25 Ðánh kẻ nhạo báng, kẻ khờ khạo sẽ học được thận trọng;

Quở người thông sáng, người ấy sẽ lãnh hội thêm tri thức.

26 Kẻ đánh cha đuổi mẹ là đứa con bất hiếu.

Ấy là đứa con gây xấu hổ và sỉ nhục.

27 Con ơi, khi con không muốn nghe những lời chỉ dạy nữa,

Con sẽ lạc xa những lời của tri thức.

28 Kẻ làm chứng dối nhạo báng công lý;

Miệng kẻ gian tà ăn ngấu nghiến tội lỗi.

29 Các án phạt dành cho phường nhạo báng,

Các đòn roi dành cho lưng bọn điên rồ.

1 Rượu biến người ta thành kẻ nhạo báng,

Rượu mạnh khiến người ta ăn nói sỗ sàng,

Ai để rượu điều khiển mình là người kém khôn ngoan.

2 Cơn giận của vua như sư tử rống;

Chọc giận vua mạng sống sẽ lâm nguy.

3 Ai giữ mình khỏi dính vào cuộc xung đột là người đáng nể trọng,

Kẻ nào dại mới mong tham dự vào cuộc cãi vã mà thôi.

4 Kẻ biếng nhác không chịu làm việc trong mùa cày cấy,

Đến mùa gặt hái nó cầu xin nhưng chẳng có chi.

5 Mưu chước trong lòng người như nước ở giếng sâu;

Nhưng người thông sáng biết cách nào múc được nó lên.

6 Nhiều người cho mình là người trung thành,

Nhưng có mấy người là thật sự đáng tin?

7 Người ngay lành bước đi cách liêm khiết;

Phước hạnh thay cho con cháu người ấy biết nối bước đi theo.

8 Vua ngồi trên ngai xét xử,

Dùng mắt mình trừ khử mọi kẻ gian manh.

9 Ai có thể nói, “Ta đã tự làm cho lòng ta trong sạch,

Ta đã tự làm cho lòng mình sạch mọi tội lỗi ô nhơ?”

10 Hai bộ trái cân và hai bộ kích thước để lường gạt;

Cả hai đều gớm ghiếc trước mặt CHÚA.

11 Bản tính của trẻ con bộc lộ qua hành động của nó;

Lòng trong sạch và ngay lành của nó có thể được nhận ra ngay.

12 Tai để nghe, mắt để thấy;

Cả hai đều do CHÚA dựng nên.

13 Ðừng mê ngủ, nếu không, con sẽ trở nên nghèo đói,

Mở mắt chăm làm, con sẽ được no đủ và có dư dật thức ăn.

14 “Tệ quá! Tệ quá!” khách hàng chê giá đắt;

Mua rồi đi và khoe rằng đã mua được giá rẻ rề.

15 Vàng có đó và châu ngọc cũng nhiều đấy;

Nhưng người có môi tri thức thật quý giá hơn nhiều.

16 Hãy giữ lại áo choàng của kẻ bảo lãnh cho người xa lạ;

Hãy giữ lại của thế chân của kẻ bảo đảm cho người phụ nữ lăng loàn.

17 Bánh có được nhờ dối gạt mới ăn dường như ngon ngọt lắm;

Nhưng về sau miệng sẽ như ăn nhằm sỏi sạn khô khan.

18 Phải bàn luận trước rồi mới lập nên kế hoạch;

Phải có mưu lược cao rồi mới tuyên chiến xuất quân.

19 Kẻ lẻo mép tiết lộ những điều bí mật;

Bạn đừng nên tâm sự với kẻ hở môi.

20 Kẻ nào mắng cha chưởi mẹ,

Ngọn đèn của nó sẽ vụt tắt, để nó bị mù tối hoàn toàn.

21 Gia tài được hưởng cách hấp tấp lúc đầu,

Cuối cùng sẽ chẳng có phước gì.

22 Bạn đừng nói, “Tôi sẽ báo trả điều ác nó làm cho tôi.”

Hãy trông cậy CHÚA, chắc chắn Ngài sẽ cứu bạn.

23 CHÚA gớm ghiếc những bộ trái cân không thật;

Những cây cân không đúng đều bất hảo trước mặt Ngài.

24 Mọi bước tiến của con người đều do CHÚA định;

Vậy làm sao người ta hiểu được đường lối mình?

25 Kẻ hấp tấp khấn hứa, “Con xin biệt riêng vật này ra thánh.”

Sau khi hứa nguyện rồi mới thấy là đã tự gài bẫy để bắt mình.

26 Vua khôn ngoan đoán phạt phường gian ác;

Áp dụng bánh xe luật hình nghiền nát chúng tiêu vong.

27 Linh tánh con người là ngọn đèn của CHÚA,

Dò xét những nơi sâu thẳm nhất của lòng người.

28 Lòng nhân từ và sự thành tín giúp vua được giữ yên ngôi vị;

Ngôi nước vua được vững nhờ vào sự trung thành.

29 Vinh hiển của người trẻ tuổi là sức vóc;

Vẻ đẹp của bậc lão thành là mái tóc bạc phơ.

30 Bóp nặn vết thương tẩy ra mủ độc;

Sử dụng roi đòn làm trốc cả tà tâm.

1 Lòng của vua khác nào nước trong lòng bàn tay của CHÚA;

Ngài muốn nghiêng về phía nào nó phải đùa về phía đó mà thôi.

2 Ai cũng cho đường lối mình là đúng theo mắt mình;

Nhưng CHÚA cân nhắc động cơ trong lòng.

3 Sống ngay lành và thể hiện công lý làm cho CHÚA vui lòng

Hơn dâng con vật hiến tế lên Ngài.

4 Cặp mắt kiêu căng, tấm lòng kiêu ngạo,

Ngọn đèn của kẻ ác, đều là tội lỗi.

5 Kế hoạch của người cần mẫn sẽ làm cho dư dả;

Nhưng mọi kẻ bất cẩn vội vàng sẽ đói rã vì nghèo.

6 Kẻ dùng miệng lưỡi gạt gẫm người ta để được của cải,

Là gài bẫy để giết mình, và thứ của cải đó sẽ tan đi như hơi nước.

7 Sự tàn bạo của những kẻ ác sẽ cuốn trôi chúng đi,

Vì chúng đã khước từ hành động theo công lý.

8 Ðường lối của kẻ tội lỗi là lươn lẹo;

Cách xử sự của người trong sạch là ngay thẳng.

9 Thà sống ở một góc trên rầm nhà,

Hơn ở chung nhà với người đàn bà hay sinh sự.

10 Tâm hồn của kẻ ác khao khát chuyện gian tà;

Mắt nó chẳng xót xa dù đó là người lân cận.

11 Khi kẻ nhạo báng bị hình phạt, người khờ khạo sẽ khôn ra;

Khi người khôn ngoan được giáo huấn, họ sẽ có thêm tri thức.

12 Ðấng Công Chính xét soi nhà kẻ ác;

Ngài sẽ quăng chúng vào chỗ tan nát diệt vong.

13 Ai bịt tai không nghe tiếng kêu xin của người nghèo khó;

Ðến lượt nó van nài, sẽ chẳng có ai nghe.

14 Quà tặng kín đáo làm hạ đi cơn phẫn nộ;

Ðưa của hối lộ vào lòng cơn thịnh nộ nguôi ngoai.

15 Khi công lý được thi hành, người ngay lành coi đó là niềm vui;

Nhưng kẻ làm ác lại cho là nỗi bất an xui xẻo.

16 Kẻ lìa bỏ con đường tri thức sẽ nhập bọn với những người chết.

17 Kẻ ham ăn chơi đàng điếm sẽ trở nên nghèo khó;

Kẻ khoái nhậu nhẹt rượu chè sẽ chẳng giàu có được đâu.

18 Kẻ ác sẽ thành món tiền chuộc cho người ngay lành,

Kẻ bất nghĩa phải chịu nạn thay cho người ngay thật.

19 Thà sống ở một nơi vắng vẻ,

Hơn chia sẻ căn nhà với người đàn bà cáu kỉnh hay gây.

20 Của cải và dầu quý giá còn mãi trong nhà người khôn ngoan;

Nhưng kẻ dại dột có được gì liền tiêu xài hết sạch.

21 Ai đeo đuổi công chính và nhân từ sẽ tìm được sự sống, công chính, và tôn trọng.

22 Một người khôn tiến vào thành đầy dũng sĩ

Và triệt hạ được thành mà các dũng sĩ ấy cậy vào.

23 Ai canh giữ miệng mình và lưỡi mình

Là giữ linh hồn mình khỏi những rắc rối.

24 Kẻ kiêu ngạo và kiêu căng còn có tên là nhạo báng;

Nó cư xử cách xấc xược và phách lối với mọi người.

25 Sự thèm muốn của kẻ biếng nhác giết chết nó,

Vì đôi tay nó không chịu làm việc.

26 Kẻ gian ác suốt ngày thèm muốn và ước mơ,

Trong khi người ngay lành ban cho và chia sẻ rời rộng.

27 Con vật hiến tế của kẻ gian ác thật là gớm ghiếc;

Huống chi khi nó đem dâng mà với tà tâm.

28 Kẻ làm chứng dối sẽ bị diệt vong;

Nhưng người đáng được nghe sẽ có dư thời gian để phát biểu ý kiến.

29 Kẻ gian ác cứ vội chường ra mặt chai mày đá;

Còn người chính trực suy tính kỹ đường lối mình rồi mới ra đi.

30 Không có sự khôn ngoan nào, không có sự thông sáng nào, không có mưu kế nào

Có thể chống lại CHÚA.

31 Người ta chuẩn bị ngựa cho ngày chiến tranh,

Nhưng chiến thắng do nơi CHÚA định đoạt.

1 Danh tiếng tốt quý hơn nhiều tiền của,

Được ân huệ yêu thương quý hơn cả bạc vàng.

2 Người giàu và người nghèo đều giống nhau ở một điểm,

Ấy là CHÚA đã dựng nên cả hai.

3 Người khôn ngoan thấy hiểm nguy liền lẩn tránh;

Nhưng kẻ dại khờ cứ bươn càn nên gánh vạ vào thân.

4 Phần thưởng cho sự khiêm nhường và kính sợ CHÚA

Là giàu có, tôn trọng, và mạng sống.

5 Trên đường kẻ gian tà có gai chông và cạm bẫy;

Người biết giữ linh hồn mình tránh lối ấy thật xa.

6 Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo,

Để khi trở về già nó sẽ không lìa khỏi đó.

7 Người giàu cai trị người nghèo;

Người đi mượn làm tôi cho người cho mượn.

8 Kẻ gieo bất công ắt sẽ gặp thảm họa;

Gậy thịnh nộ của nó sẽ bị gãy nát tan.

9 Người hào phóng sẽ được ban phước,

Vì người ấy đã chia cơm sẻ bánh cho người nghèo khó.

10 Hãy đuổi kẻ nhạo báng đi thì sự xung đột sẽ chấm dứt,

Sự cãi vã và lăng mạ cũng sẽ không còn.

11 Người yêu mến tâm hồn trong sạch và ăn nói nhã nhặn

thì vua cũng muốn kết bạn.

12 Mắt của CHÚA giữ gìn người tri thức,

Nhưng Ngài loại trừ lời của kẻ bất trung.

13 Kẻ biếng nhác bảo, “Có con sư tử ở ngoài đó!

Nếu ra đường tôi sẽ bị nó vồ ăn!”

14 Miệng người phụ nữ thích ngoại tình tựa như một hố sâu,

Kẻ nào bị CHÚA giận sẽ rơi vào đó.

15 Sự khờ dại bao lấy lòng con trẻ,

Nhưng roi kỷ luật xua đuổi sự khờ dại ấy đi xa.

16 Kẻ nào bóc lột người nghèo để làm giàu

Hoặc hối lộ người giàu, đều chỉ đưa đến đói khổ.

Lời Khuyên của Người Khôn Ngoan

17 Hãy nghiêng tai và lắng nghe lời của người khôn ngoan,

Và hãy áp dụng vào lòng kiến thức của ta;

18 Vì con sẽ được vui thỏa khi giữ nó trong lòng,

Hãy để mọi lời ấy sẵn sàng trên môi con,

19 Ðể con đặt lòng tin cậy vào CHÚA;

Ngày nay ta đã chỉ chúng cho con biết; đúng vậy, cho chính con.

20 Ta há chẳng viết cho con ba mươi chương huấn dụ luận về mưu lược và tri thức,

21 Ðể con biết thế nào là lẽ phải và chân thật,

Hầu con có thể đối đáp cách phải lẽ với người sai phái con sao?

  

22 Chớ bóc lột người nghèo, bởi vì họ quá nghèo khổ,

Cũng đừng áp bức kẻ khốn cùng ở chốn công môn,

23 Vì CHÚA sẽ binh vực duyên cớ của họ,

Và Ngài sẽ diệt trừ kẻ nào bóc lột họ.

24 Ðừng kết bạn với người nhạy giận,

Ðừng đi chung với kẻ nóng tính hay gây.

25 Nếu không, con sẽ bị lây tính nóng nảy của nó,

Và con sẽ tự làm cho linh hồn mình vướng vào cạm bẫy.

26 Con đừng để mình làm người bảo lãnh nợ,

Tức làm người bảo đảm nợ cho ai;

27 Vì nếu con không có gì để trả,

Tại sao con muốn chủ nợ xiết luôn cả giường ngủ của con?

28 Ðừng di chuyển mốc địa giới đã có sẵn từ xưa,

Tức ranh giới do tổ tiên con đã lập.

29 Con có thấy người cần mẫn làm việc chăng?

Người ấy sẽ đứng chầu trước các vua, chứ không phải người thường đâu.

1 Khi con ngồi ăn uống với người quyền thế,

Hãy quan sát cẩn thận những gì trước mặt mình,

2 Nếu con đói quá,

Hãy để con dao nơi cổ họng con.

3 Con đừng thèm muốn cao lương mỹ vị của người quyền thế,

Vì miếng ngon rượu ngọt đó có thể lừa gạt con.

4 Con đừng đổ hết sức lực ra để làm giàu;

Hãy khôn ngoan mà biết lúc nào phải dừng lại.

5 Mắt con có nhìn thấy nó nữa chăng?

Sự giàu có dường như có cánh,

Như phượng hoàng tung cánh vút trời cao.

6 Con đừng ăn bánh của kẻ keo kiệt,

Con đừng thèm muốn cao lương mỹ vị của nó làm gì.

7 Vì lòng người ta nghĩ sao, con người họ thể ấy.

Nó nói với con rằng, “Mời bạn ăn! Mời bạn uống!”

Nhưng lòng nó chẳng muốn con ăn uống chút nào.

8 Nếu con đã lỡ ăn miếng nào rồi, hãy nôn mửa nó ra,

Và con sẽ phí những lời khen ngợi tao nhã của con.

9 Ðừng phí lời con với kẻ dại dột,

Vì nó sẽ khinh bỉ những lời khôn ngoan của con.

10 Ðừng di chuyển mốc địa giới đã có sẵn từ xưa,

Ðừng lấn đất của các cô nhi côi cút.

11 Vì Ðấng Cứu Chuộc họ đầy quyền năng,

Ngài sẽ binh vực duyên cớ của họ để chống lại con.

12 Con hãy hết lòng áp dụng những lời giáo huấn,

Hãy để tai con vào những lời tri thức.

  

13 Ðừng e ngại khi phải sửa phạt con trẻ,

Nếu con dùng roi vọt, nó cũng chẳng chết đâu.

14 Nếu con phải dùng roi vọt để sửa trị nó,

Con sẽ cứu linh hồn nó khỏi sa vào âm phủ.

  

15 Con ơi, nếu lòng con khôn ngoan,

Lòng ta rất vui mừng; đúng vậy, chính ta.

16 Thật vậy linh hồn ta sẽ vui mừng

Khi môi con nói lời chính đáng.

17 Ðừng để lòng con ganh tị với những kẻ tội lỗi,

Nhưng suốt ngày hãy kính sợ CHÚA luôn luôn.

18 Chắc chắn con sẽ có một tương lai tốt đẹp;

Hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt giữa chừng.

  

19 Con ơi, hãy lắng nghe và hãy khôn ngoan,

Hãy hướng lòng con vào con đường chính đáng.

20 Đừng nhập bọn để say sưa với những bợm rượu;

Đừng đi theo những kẻ ham ăn nhậu suốt ngày.

21 Vì những kẻ say sưa và ăn nhậu sẽ chóng thành nghèo đói;

Còn những kẻ cứ say rượu lừ đừ sẽ rách rưới tả tơi.

  

22 Hãy lắng nghe lời cha, người đã sinh con,

Chớ khinh bỉ mẹ con khi mẹ con già yếu.

23 Hãy mua chân lý, và đừng bán nó đi;

Hãy mua khôn ngoan, học thức, và thông sáng.

24 Cha của người ngay lành sẽ vui mừng khôn xiết;

Ai sinh được đứa con khôn sẽ vui thỏa biết bao.

25 Hãy làm cho cha mẹ con được vui mừng hãnh diện;

Hãy làm cho người mẹ đã mang thai con được mát dạ hân hoan.

  

26 Con ơi, hãy dâng lòng con cho ta,

Hãy để mắt con noi theo các đường lối ta.

27 Vì người kỹ nữ là hố sâu thăm thẳm,

Người phụ nữ lăng loàn là giếng hẹp thẳm sâu.

28 Nàng nằm rình con mồi như một tên cướp giật,

Nàng làm gia tăng số kẻ bội tín với vợ giữa loài người.

  

29 Ai gặp cơn hoạn nạn? Ai gặp phải ưu sầu?

Ai thường gây xung đột? Ai cự nự than phiền?

Ai bị thương tích vô cớ? Ai có cặp mắt đỏ ngầu?

30 Ðó là những kẻ la cà nán trễ bên rượu,

Ðó là những người cứ tiếp tục nhấm nháp các thứ rượu pha.

31 Chớ nhìn xem rượu khi nó đỏ hồng,

Khi nó sủi bọt lấp lánh trong ly,

Để rồi trôi tuốt tuột vào trong cuống họng;

32 Vì đến cuối cùng nó sẽ cắn như rắn,

Nó sẽ làm đau nhức như bị rắn độc cắn.

33 Mắt con sẽ hoa lên và thấy những điều xằng bậy,

Và từ đầu óc con sẽ ra những lời lẽ tầm phào.

34 Con sẽ cảm thấy như bị chơi vơi giữa biển cả,

Con sẽ có cảm tưởng như đang đeo trên chót vót cột buồm.

35 Con sẽ nói, “Họ đánh tôi, nhưng tôi không thấy đau.

Họ đập tôi, nhưng tôi không cảm biết.

Khi nào tôi mới tỉnh lại?

Chắc tôi phải đi tìm một ly rượu nữa.”

Tài Liệu

• Kinh Thánh - Bản Dịch 1925 - Thánh Kinh Hội Anh Quốc và Hải Ngoại

• Kinh Thánh - Bản Dịch 2011 - Mục sư Đặng Ngọc Báu

• Kinh Thánh - Bản Dịch Việt Ngữ - Thư Viện Tin Lành

• Kinh Thánh - Bản Dịch Ngữ Căn - Thư Viện Tin Lành

• Kinh Thánh - Bản Dịch Đại Chúng - Thư Viện Tin Lành

• Châm Ngôn

• Châm Ngôn: Chương 15

• Châm Ngôn: Chương 17

• Bách Khoa Từ Điển Tin Lành